Okul Fobisi Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey

Okul Fobisi Nedir?

Uzmanlar tarafında okul fobisi, çocuğun kendisini rahatsız eden durumlardan dolayı okula gitmekten korku ve kaygı duyması olarak açıklanmaktadır. 5-6 ve 11-14 yaş aralığındaki çocuklarda daha çok görülür.

Okul fobisinde öğrenci okula gitmek istemez ve güvenli bölgesinde yani evinde kalmayı tercih eder. Evde kalmayı tercih eden çocukların, anne-babasını üzdüğünü düşünerek suçluluk hissetmesi de yüksek bir ihtimaldir.

Anne ile ilk kez bu kadar uzun süre ayrı kalma hissi bu fobiyi tetikler. Anne, baba ya da bakıcı gibi bir bireye bağlı olan çocuklar, alıştıkları ortamı bırakmak istemezler. Çocuğun okula alışma süreci için göstereceği tepki ve direncin zamanla ortadan kaybolmaması kaygının ortaya çıkmasına neden olabilir.

Okul Fobisi Belirtileri

Okul fobisi yaşayan çocuklarda genelde endişe, hassasiyet yoğunluğu, çabuk etkilenme, karşı tarafın duygularını fazla önemseme ve duygusal yoğunluk gibi durumlar görülmektedir.

Okula gitmeyi reddeden çocukta baş dönmesi, titreme, karın ağrısı, terleme, baş ağrısı, kalp ritminin değişmesi, baygınlık, mide bulantısı, sık tuvalete çıkma, kusma gibi belirtiler gözlemlenir. Bunlarla beraber saldırganlık, depresyon veya öfke de baş göstermektedir. Eğer anne-baba okula gitme zorunluluğunu ortadan kaldırırsa, bu belirtiler hızla kaybolacaktır. Lakin, okula gitme konusunda aile baskı yaparsa öğrenci yalvarma pozisyonuna geçer ya da kendine zarar vermeye yeltenir.

Okul fobisi yaşayan bazı çocuklar durumu kabullenir ve aileye zorluk çıkarmadan okula gider. Ama orada bu korku ile tek başına başa çıkmaya çalışır ve acı içinde kıvranabilir.

Okula gitmeyi reddederek, şiddetli davranışlar ve duygusal tepkiler sergileyen çocukla başa çıkmaya çalışan anne- baba da bu süreçte oldukça yıpranır. Bu süreç sadece çocuklar için değil, ebeveynler içinde oldukça zorludur. Aile bir taraftan çocukları için endişelenirken, diğer taraftan da yılgınlık, kızgınlık, kırgınlık ve hayal kırıklığı gibi duyguların içinde kaybolabilir. Bazen de çaresizlik içinde ne yapacağını bilemeyebilirler.

Okul fobisini çocuklarıyla beraber etkili bir şekilde yenemeyen ailenin kendi iletişim süreçlerinin sekteye uğraması da muhtemeldir. Bu noktaya gelinmeden okul fobisinden kurtulmak aile ve çocuk için oldukça önemlidir.

Okul Fobisini Tetikleyen Etmenler

• Aşırı koruyucu aile ortamında yaşayan çocukların farklı ortamlarda kişisel gelişimlerine sürekli müdahale edilir. Bu durum ise çocukta bağımsız karar alabilme, yaşıtları ile iletişim kurma gibi kendi iradesi ile yapması gereken sosyal ve kişisel becerilerinde kısıtlama getirmektedir. Anne ya da baba desteğini hissetmeden konuşamayan çocuklar okul ortamında zorluk yaşarlar.
• Aşırı serbest bir ailede yetişen çocukta ise uyum sağlayamama ve yönsüz, belirsiz davranışlar oluşur.
• Okulda çocuğun öğretmeni ile sorun yaşaması ya da diğer öğrenciler tarafından fiziksel ve psikolojik şiddet görmesi, cinsel taciz ve istismara maruz kalması okul fobisi oluşumunda oldukça etkilidir.
• Annenin evde babadan şiddet görmesi, çocuğun anneyi evde yalnız bırakmak istemeyerek onun yanında kalmayı tercih etmesine neden olabilir.
• Ailenin çocuktan üst düzey bir başarı ya da potansiyelinden daha fazlasını beklemek, anne, baba ve öğretmenin mükemmeliyetçi yaklaşımı çocukta ters etki yapabilir.
• Okulda öğretmenin değişmesi, çocuğun alıştığı insanı kaybetmesi demek olur ve bu da korkuları tetikler.
• Tatil gibi durumlarda okuldan uzak kalınması, öğrencinin eğitimden soğuyup bir daha gitmek istememesine sebep olabilir.

Bu Durumda Öğrenciye Nasıl Yaklaşmalıyız?

Öğrencide okul fobisi belirtileri varsa anne-babanın öğretmenle iş birliği yaparak bu konuda ortak hareket etmeleri önemli bir husustur. Anne-baba, öğrencisinin okulda ve sınıf ortamındaki tutumlarını bilmeleri bu süreçte yardımcı olacaktır. Eğer okulda da evdeki gibi okulu reddetme tavırları sergileniyorsa, bu konu sınıf öğretmenine bahsedilmeli ve aynı amaç için birlikte hareket edilmelidir.

Anne-baba, öğrencinin okul fobisini yenmesi için kendi başlarına ya da öğretmen desteği ile ilerleyebilir. Eğer bu süreçte benimsenen yöntemle başarı elde edilemiyorsa psikolojik destek almalarında fayda vardır. Bu sürecin nihayetinde birbiri ile bağlantılı diğer ikili ilişkilerin yıpranmaması için mutlaka destek alınmalı, doğru yönlendirme yapılmalıdır. Bu yardımı okulun psikolojik danışmanından alarak, öğrencinin okul içinde aksi davranışları anne-babaya bildirme ve çözüm oluşturma sürecini hızlandırır.

Anne-babanın da çocuğun okul fobisini yenmesi için özverili ve sabırlı olmasında da önem vardır. Tepkiler kolayca geride bırakılabilecek bu süreci içinden çıkılamaz hale getirebilir. Çocuk, ebeveynlerinin olumsuz davranışlarından etkilenerek hatayı kendisinde aramaya başlar. Bu durum öğrenciyi kendi üzerinde psikolojik şiddet uygulayama itebilir.

Ebeveynlerin Yaklaşımları Nasıl Olmalı?

• Okul fobisi neden olur sorusunun cevabını vermeye çalışırken; çocuklar şımarıklık yapıyor diye kınanmamalı, eleştirilmemeli ve uyum sağlaması için zorlanmamalıdır. Bu tür davranışlar çocuğunuzu daha zor duruma sokabilir. Kaygı, bireyde ve çocukta istenmeden yaşanan bir durumdur. Çocuğunuza anlayışla yaklaşmanız, kaygılarından kurtulmasında oldukça yardımcı olacaktır.
• Çocuğunuzun bir kardeşi varsa ikisi arasında gösterdiğiniz sevgi eşit olmalıdır. Sevgi dağılımının eşit olmaması durumu öğrenciyi olumsuz anlamda etkileyecektir.
• Öğretmen desteği ile çocuğun okul ortamında güvende olduğu hissettirilmelidir.
• Çocuğun anne-babasız farklı ortamlarda kalması ve bağımsız hareket etmesi desteklenmelidir. Öncelikle yakınlarında yalnız kalmaya yönlendirilerek bu duruma alışma süreci başlatılabilir.
• Çocuk okula gitmek istemediğinde ‘tamam gitme o zaman’ şeklinde yıldırıcı cümleler kurmak yerine, okula gitmesi için ikna edilmelidir. Yalnız başına gitmeye ikna edemiyorsanız, bir süre okulda çocuğunuza eşlik ederek ortama alışmasını sağlayabilirsiniz. Okul kapısında günlerce beklemeniz gerekirse bile sabırlı olarak çocuğun okula alışmasını beklemelisiniz.
• Ev ortamında bu konuyu sürekli dile getirerek çocuğun kaygısı pekiştirilmemeli.
• Okula gitmesini desteklemek amacıyla ödül sistemi uygulayabilirsiniz. Mesela, her okula gidişine 1 puan verin ve belirlediğiniz puan aralıklarında da çocuğa ödülünü verin. Bu konuda tutarlı olmanız ve verdiğiniz sözleri tutmanız da önemlidir. Söylediğiniz şeyi yapmamanız, çocuğun size olan güvenini kaybetmesine sebep olabilir.
• Okula başlamadan önce çocuğu öğretmeni ile tanıştırıp okulu gezdirip nasıl bir yere gideceğini anlatın. Çünkü çocuğun gideceği yeri bilmesi ve tanıması kaygılanmamasını sağlayacaktır.
• Okul alışverişine çocuğunuzla birlikte çıkın. Yeni aldığınız eşyalar ve okul araçları çocuğunuzu heveslendirecektir. Alınan eşyaların uzun süre kullanması ve sürekli sahip çıkması gerektiğini anlatarak mülkiyet duygusunu da geliştirebilirsiniz.
• Okul arkadaşları edinmesinin ne kadar iyi bir şey olacağını, yeni oyun arkadaşları edinebileceğini anlatarak ona bu konuda destek olun.

Okulun her alanında çocuğunuzun başarılı olmasını beklediğinizi ona yansıtmamalısınız. Bu durumda başarılı olabileceği alanlarda bile diğer alanları dert ederek motivasyon düşüklüğü yaşayabilir. Başarısızlıklarına da büyük veya olumsuz tepkiler vermek ve cezalandırmak çocuğunuzda kaygı artışına neden olur. Başarısızlıklarından ders çıkarması gerektiğini ama o kadar da dert etmemesini, dünyanın sonu gelmiş gibi davranmamasını anlatmalısınız. Kesinlikle ‘Neden başaramadın?’ gibi bir tutum izlemeyin. Bunu yerine ‘Nasıl başarabilirsin?’ şeklinde sorular sormak daha yapıcı bir yaklaşımdır.

Görüldüğü üzere okul fobisi yenilemeyecek bir fobi değildir. Okula alışmak, çocuğunuzun yapısı ve durumuna göre biraz zor bir süreç olabilir. Bu süreçte sabırlı ve yapıcı olmanızda fayda var. Çünkü söz konusu olan sizin çocuğunuz ve geleceğidir. Dışarıya karşı bağımsız bireyler yetiştirebilmek için bilinçli hareket etmeli ve çocuğunuzu dinlemeyi öğrenmelisiniz. Çocukta okul fobisi ve ortaya çıkabilecek birçok sorunun temelinde çözümlemeniz gereken bir nokta mutlaka vardır. Sorunların doğru kaynağını bulduğunuzda aile olarak üstesinden gelemeyeceğiz hiçbir şey kalmaz.

Anaokuluna Uyum Süreci hakkında ki makalemizi de okumanızı tavsiye ederiz.